فلج اطفال یا بیماری پلیومیلیت چیست؟
بیماری فلج اطفال یا پلیومیلیت، یک بیماری نادر و وخیم است که اعصاب حرکتی را در بدن تحت تأثیر قرار میدهد. این بیماری به طور اصلی در کودکان رخ میدهد و میتواند باعث ضعف یا فلج عضلات، کاهش حرکتی و مشکلات تعادلی شود. در این مقاله، به بررسی جزییات بیماری فلج اطفال از جمله علل، علائم، تشخیص و روش‌های درمان آن می‌پردازیم.
علل بیماری فلج اطفال چیست؟
بیماری فلج اطفال اغلب به علت عفونت ویروسی به نام ویروس پولیو(Polio) ایجاد میشود. این ویروس به طور معمول از طریق آب و غذاهای آلوده به وجود می‌آید. عوامل دیگری نیز می‌توانند نقشی در ابتلا به این بیماری داشته باشند، از جمله عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی و ایمنی‌شناسی.
بیماری فلج اطفال، که به عنوان پلیومیلیت نیز شناخته میشود، یک بیماری عفونی است که به عصب‌های حرکتی مربوطه در مغز و نخاع محلی صدمه وارد می‌کند و منجر به ضعف عضلات و فلج شدید در افراد میشود. این بیماری به طور معمول در کودکان و نوجوانان رخ میدهد و ممکن است باعث عوارض ماندگاری برای بیمار شود.
علل بیماری فلج اطفال هنوز به طور کامل مشخص نشده است، اما اکثراً به گسترش ویروسی به عصب‌های حرکتی در مغز و نخاع مربوط میشود. ویروس پلیومیلیت، که اغلب توسط ویروس پلیومیلیت نوع ۱ (PV1)، پلیومیلیت نوع ۲ (PV2) و پلیومیلیت نوع ۳ (PV3) ایجاد میشود، منجر به التهاب در نخاع و مغز میشود که سبب آسیب به سلول‌های عصبی و کاهش عملکرد آنها میشود.
ویروس پلیومیلیت به طور عمده از طریق راه‌های خوراکی و تنفسی منتقل میشود. اکثر افرادی که با ویروس آلوده می‌شوند، علائمی مشابه سرماخوردگی یا تب دارند ولی در برخی از موارد، ویروس به سیستم عصبی متراکم میشود و علائم فلج را ایجاد می‌کند.
اگرچه بیماری فلج اطفال نادر است، اما واکسیناسیون منظم و جامع در برابر این ویروس، به عنوان بهترین راه پیشگیری، توصیه میشود.
علائم بیماری فلج اطفال یا پلیومیلیت چیست؟
علائم این بیماری ممکن است متنوع و بسته به شدت اثر بیماری بر اعصاب حرکتی، متفاوت باشند. برخی از علائم شایع شامل عدم توانایی در حرکت یا کاهش حرکت در یک یا چند عضو بدن، ضعف عضلات، کاهش تعادل و مشکلات در راه رفتن هستند.
علائم پلیو ممکن است متنوع باشند و به شدت و محل تحت تأثیر قرار گرفتن ویروس دارد. در برخی از موارد، عفونت پلیو بدون علائم است یا تنها علائمی مانند سرماخوردگی دارد. در موارد دیگر، ممکن است علائمی شامل تب، درد سر، گلو درد، استفراغ، تهوع، درد شکم و اسهال باشد. در صورتی که ویروس به سیستم عصبی مرکزی حمله کند، میتواند منجر به فلج عضلات و علائم عصبی شود.
در پلیو، تشخیص بر اساس علائم بالینی، تاریخچه بیماری و آزمایشات تشخیصی انجام میشود. درمان پلیو عمدتاً به تسکین علائم و حمایت بیمار بستگی دارد. بیماران با عفونت خفیف معمولاً به طور خود به خودی ترمیم می‌شوند، اما در موارد شدیدتر نیاز به بستری در بیمارستان و مراقبت‌های حمایتی دارند.
ویروس پولیو میتواند بر اعضای بدن شما به شکل‌های مختلف تأثیر بگذارد.
پلیو، کوتاه‌شده‌ی واژه‌ی پلیومیلیتیس است و به معنی التهاب عضلات و نخاع است. این بیماری اغلب ناشی از عفونت ویروسی است که توسط ویروس پلیوویروس ایجاد میشود. ویروس پلیو از طریق مدارهای دستگاه گوارش و تنفس به بدن انسان وارد میشود. عامل انتقال آن میتواند از طریق آب آلوده، مواد غذایی آلوده یا تماس مستقیم با فرد مبتلا باشد.
پلیو به طور عمده در کودکان زیر 5 سال رخ میدهد. ولی بزرگسالان نیز ممکن است به آن مبتلا شوند. علاوه بر این، افرادی که به ویروس پلیو بیشتر احتمال ابتلا دارند عبارتند از کودکان کوچک، افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند و آنهایی که در محل‌هایی با شرایط بهداشتی نامناسب زندگی می‌کنند.
تشخیص بیماری فلج اطفال چگونه صورت می گیرد؟
تشخیص بیماری فلج اطفال معمولاً بر اساس علائم بالینی و تاریخچه بیماری مورد بررسی قرار می‌گیرد. برای تأیید تشخیص، ممکن است آزمایش‌های پزشکی مانند آزمایش خون و آزمایش سیال نخاع نیز در نظر گرفته شود. همچنین، استفاده از تصویربرداری مانند افزونگی مغناطیسی (MRI) میتواند به تشخیص دقیق‌تر کمک کند.
درمان فلج اطفال با فیزیوتراپی
درمان فلج اطفال بستگی به شدت اثر بیماری بر اعصاب حرکتی و نوع عضوی که تحت تأثیر آن قرار گرفته، دارد. در بیشتر موارد، درمان شامل ترکیبی از فیزیوتراپی فلج اطفال، تمرینات توانبخشی، ماساژ و استفاده از وسایل کمکی میشود. برخی موارد شدیدتر نیاز به تداخل جراحی دارند، مانند عملکرد تراوش عضلانی یا اصلاح تنه. همچنین، درمان نمونه‌گیری اعصاب نیز ممکن است در برخی موارد مورد استفاده قرار گیرد.
انواع بیماری فلج اطفال عبارتند از:
بیماری پلیومیلیت یا فلج اطفال، در واقع چند نوع مختلف دارد که هرکدام به ویروس‌های متفاوتی برمی‌گردند. این نوع‌ها عبارت‌اند از:
● پلیومیلیت نوع ۱ (PV1): این نوع پرشتابترین و شدیدترین نوع بیماری فلج اطفال است. ویروس پلیومیلیت نوع ۱ عمدتاً توسط ویروس نوع ۱ ساب تیپ مارس-لیلند (Marburg-Lindenberg subtype) ایجاد میشود.
● پلیومیلیت نوع ۲ (PV2): ویروس پلیومیلیت نوع ۲ توسط ویروس نوع ۲ ساب‌تیپ لنن‌دورف (Lansing subtype) ایجاد میشود. این نوع در حال حاضر در بیشتر کشورها کمتر شایع است.
● پلیومیلیت نوع ۳ (PV3): این نوع بیشترین شیوع را در بین سه نوع دارد. ویروس پلیومیلیت نوع ۳ توسط ویروس نوع ۳ ساب‌تیپ لنن‌دورف (Lansing subtype) ایجاد میشود.
هر سه نوع این بیماری می‌توانند باعث فلج عضلات و ضعف حرکتی متفاوتی در بیماران شوند. در صورت ابتلا به هر کدام از این نوع‌ها، علائم و عوارض مشابهی را تجربه خواهید کرد، اما عامل مسبب ویروسی هر نوع ممکن است متفاوت باشد.
فلج اطفال ناقص: علائم شبیه به سرماخوردگی و مشکلات روده‌ای ایجاد می‌کند. فقط چند روز طول می‌کشد و اثرات طولانی مدتی ایجاد نمی‌کند.
فلج اطفال غیرفلجی: ممکن است منجر به تورم در ناحیه اطراف مغز شود. علائم بیشتری از فلج اطفال ناقص ایجاد می‌کند و ممکن است نیاز به بستری در بیمارستان داشته باشد.
فلج اطفال فلجی: وقتی ویروس پولیو به مغز و نخاع شما حمله می‌کند، این نوع فلج اتفاق می‌افتد. این میتواند عضلاتی که تنفس، صحبت کردن، بلعیدن و حرکت اندام‌های شما را ممکن می‌سازند، درگیر ناتوانی کند. بسته به اینکه کدام بخش بدن شما تحت تأثیر قرار می‌گیرد، به آن نخاعی یا فلج اطفال بولباری گفته میشود. نخاعی و بولباری ممکن است همزمان ظاهر شوند (فلج اطفال بولباری-نخاعی). کمتر از 1% از افراد مبتلا به این نوع می شوند.
پولیوانسفالیتیس: نوع نادری از فلج اطفال است که به طور اصلی روی نوزادان تأثیر می‌گذارد، منجر به تورم مغز میشود.
سندرم پس از فلج اطفال: وقتی علائم بیماری سال‌ها بعد از ابتلا به آن دوباره ظاهر می‌شوند، به آن سندرم پس از فلج اطفال گفته میشود.
پلیو، همچنین به عنوان پلیومیلیتیس شناخته میشود، یک عفونت ویروسی بسیار مسری است که به واسطه ویروس پلیوویروس ایجاد میشود. در اصل، این بیماری بیشتر از همه در کودکان زیر 5 سال اثر می‌گذارد، اما میتواند همچنین در بزرگسالان نیز بروز یابد. انتقال ویروس از طریق مواد غذایی، آب آلوده یا تماس با فرد مبتلا صورت می‌گیرد.
وقتی فردی به ویروس پلیو مبتلا می شود، در گلو و روده‌ها ضربه می‌زند و در آنجا تکثیر میشود. از طریق خون، میتواند به سایر بخش‌های بدن، از جمله سیستم عصبی مرکزی، گسترش یابد. شدت علائم و مناطق بستگی به جایی که ویروس تکثیر و حمله می‌کند دارد.
سندرم پس از پلیو: این مورد ممکن است سال ها پس از بهبود اولیه از عفونت پلیو رخ دهد. این سندرم با بازگشت علائم مانند ضعف عضلانی، خستگی، درد مفاصل و مشکلات تنفسی همراه است. سندرم پس از پلیو میتواند بر کیفیت زندگی فرد تأثیر قابل توجهی داشته باشد و ممکن است نیاز به معاینات پزشکی مداوم داشته باشد.
مهم است بدانیم که پلیو از طریق واکسیناسیون قابل پیشگیری است. واکسن پلیو در کاهش شیوع این بیماری در سراسر جهان بسیار موثر بوده است. کمپین‌های واکسیناسیون نقش حیاتی در از بین بردن پلیو از بسیاری از مناطق جهان داشته‌اند.
فیزیوتراپی فلج اطفال یک روش درمانی غیردارویی است که در بسیاری از بیماری‌ها و اختلالات عضلانی-اسکلتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در صورت بیماری فلج اطفال، فیزیوتراپی فلج اطفال میتواند نقش مهمی در بهبود حرکت و عملکرد عضلانی اطفال مبتلا داشته باشد.
هر کدام از این سه نوع ویروس پولیو چه علائمی در بیمار بوجود می آورند؟
بیماری پلیومیلیت در هر سه نوع PV1، PV2، PV3 ممکن است علائم و عوارض مشابهی را در بیماران ایجاد کند. این علائم و عوارض شامل موارد زیر می‌شوند:
ضعف عضلات: بیماران ممکن است ضعف عضلانی در اندام‌ها تجربه کنند، که میتواند از سطح سبک تا شدید باشد. ضعف معمولاً در اندام‌های پایینی شروع میشود و به تدریج در سایر اندام‌ها گسترش می‌یابد.
فلج عضلات: در برخی موارد، بیماری میتواند به فلج عضلات منجر شود. این نوع میتواند در سایر اندام‌ها نیز رخ دهد و ممکن است باعث محدودیت حرکت و کاهش توانایی عملکرد بیمار شود.
درد عضلانی: بیماران ممکن است درد و تورم در عضلات را تجربه کنند، که ممکن است به خصوص در اطراف مناطق مبتلا شده وجود داشته باشد.
تب و علائم عفونتی: در بعضی از موارد، بیماران ممکن است تب و علائم عفونتی مانند سرماخوردگی، تب، گلو درد و اسهال داشته باشند.
مشکلات تنفسی: در موارد شدید، بیماران ممکن است مشکلات تنفسی نیز داشته باشند. این مشکلات می‌توانند شامل ضعف عضلات تنفسی و نیاز به استفاده از دستگاه‌های تنفسی مصنوعی باشند.
مهم است بدانید که علائم و شدت آنها ممکن است در هر بیمار متفاوت باشد، و همه بیماران تمامی این علائم را تجربه نمی‌کنند. همچنین، برخی از علائم ممکن است بهبود یابند و در برخی موارد ممکن است به صورت ماندگار باقی بمانند. در صورت بروز هرگونه علائم مشکوک، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
فیزیوتراپی فلج اطفال؛ به دو شکل مهم میتواند تاثیرگذار باشد:
افزایش قدرت عضلات: در افراد مبتلا به این بیماری، عضلات ممکن است ضعیف شده یا کم تراوش شده باشند. با استفاده از تمرینات فیزیوتراپی فلج اطفال، قدرت عضلات بهبود می‌یابد. این تمرینات شامل تمرینات انقباض و تمرینات تقویت عضلات می‌شوند که باعث افزایش قدرت و قدرت تراوش عضلات می‌شوند.
بهبود حرکت و عملکرد: فیزیوتراپی فلج اطفال میتواند به افراد مبتلا کمک کند تا حرکت و عملکرد عضلات خود را بهبود بخشند. این شامل تمرینات مختلفی میشود که بر اساس نوع و شدت از کار افتادگی، نیازهای فرد و هدف درمانی تعیین میشود. تمریناتی مانند تمرینات انعطاف‌پذیری، تعادل، تمرینات کوارتزی و تنفسی می‌توانند در بهبود حرکت و عملکرد عضلات تاثیرگذار باشند.
به علاوه، فیزیوتراپی میتواند به افراد مبتلا و خانواده‌های آنها آموزش دهد تا بتوانند در زندگی روزمره با مشکلات فلج کودکان بهتر مقابله کنند. این شامل تکنیک‌ها و راهکارهایی برای انجام فعالیت‌های روزمره، مدیریت درد، حرکت و انتقال کودکان و ایجاد محیطی امن و مناسب برای رشد و توسعه آنها میشود.
بنابراین، فیزیوتراپی میتواند در بهبود حرکت، عملکرد و کیفیت زندگی افراد از جمله اطفال فلج، تاثیر مثبتی داشته باشد. همچنین، همکاری مستمر با یک فیزیوتراپیست ماهر (فیزیوتراپی رادین) و برنامه‌ریزی مناسب میتواند بهبودی بیشتری را برای بیماران به ارمغان آورد.
از چه طرقی افراد به بیماری پلیومیلیت مبتلا می شوند؟
این بیماری از طریق انتقال ویروس پلیومیلیت به بدن اتفاق می‌افتد. این ویروس از طریق راه‌های خوراکی و تنفسی به بدن انتقال می‌یابد. اکثر موارد انتقال ویروس به شکل زیر رخ میدهد:
آب و غذا: ویروس پلیومیلیت میتواند از طریق مصرف آب و غذاهای آلوده به ویروس به بدن انتقال یابد. معمولاً آب شرب آلوده و غذاهایی که با آب آلوده شده‌اند، به‌عنوان منابع انتقال این ویروس شناخته شده‌اند.
مدارس و محل‌های عمومی: در محیط‌هایی مانند مدارس، مهد کودک، پارک‌ها و سایر مکان‌های عمومی، ویروس پلیومیلیت میتواند از طریق تماس مستقیم با مایعات بدنی مانند بزاق، خلط و بخار تنفسی از یک فرد به فرد دیگر منتقل شود.
تماس مستقیم با فرد مبتلا: در صورت تماس مستقیم با فردی که قبلاً به بیماری پلیومیلیت مبتلا شده است، ویروس میتواند به بدن شما منتقل شود. این شامل تماس با بزاق، خلط، بخار تنفسی یا مدارک شخصی مانند دستمال‌های آلوده است.
نقاط آبی: در برخی موارد، ویروس پلیومیلیت میتواند از طریق آبی که در آن ویروس حضور دارد مانند استخرها، رودخانه‌ها و دریاچه‌ها، به بدن انتقال یابد.
مهم است به یاد داشته باشید که پیشگیری از این بیماری از طریق واکسیناسیون منظم و استفاده از آب و غذای بهداشتی، شستشوی دست‌ها با آب و صابون و رعایت بهداشت شخصی میسر است.
احتمال بیماری در چه افرادی بیشتر است؟
بیماری پلیومیلیت میتواند در هر فردی رخ دهد، اما بیشتر در کودکان زیر 5 سال و به‌ویژه کودکان زیر 2 سال شایع است. این بیماری به علت ضعف سیستم ایمنی بدن در این گروه سنی بیشتر اتفاق می‌افتد. علاوه بر آن، افرادی که واکسیناسیون کامل در برابر ویروس پلیومیلیت نداشته باشند، در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
عوامل دیگری که ممکن است احتمال ابتلا به بیماری را افزایش دهند عبارتند از:
برخورد مستقیم با فرد مبتلا: تماس مستقیم با فردی که قبلاً به این بیماری مبتلا شده است، میتواند خطر ابتلا را افزایش دهد.
شرایط زندگی نامناسب: در شرایطی که بهداشت عمومی ضعیف است و دسترسی به آب و غذای بهداشتی نامحدود نیست، احتمال انتقال ویروس پلیومیلیت بیشتر است.
مناطق با بار مرتفع بیماری: در مناطقی که بار مرتفعی از بیماری پلیومیلیت وجود دارد، احتمال ابتلا بیشتر است. در این حالت، وجود مناطقی با شرایط بهداشتی نامناسب و پوشش واکسیناسیون کم میتواند عامل افزایش ابتلا باشد.
آیا بیماری فلج اطفال قابل درمان است؟
بله، بیماری پلیومیلیت قابل درمان است. درمان بیماری پلیومیلیت برای هر فرد بستگی به شدت علائم و وضعیت سلامتی او دارد. درمان معمولاً شامل مراقبه در خانه، استراحت، درمان درد و سایر اقدامات پشتیبانی است.
همچنین، فیزیوتراپی و تمرینات توانبخشی نیز جزء درمان بیماری پلیومیلیت است. این تمرینات به کمک متخصصین توانبخشی مانند فیزیوتراپیست و ارگوتراپیست، بهبود قدرت عضلات را ترویج می‌دهند و به افزایش توانایی حرکتی فرد کمک می‌کنند.
در حال حاضر واکسن‌های پیشگیری برای این بیماری وجود دارند و از آن‌جایی که این بیماری از طریق ویروس پلیومیلیت انتقال می‌یابد، واکسیناسیون منظم میتواند از ابتلا به این بیماری جلوگیری کند.
مهم است که درمان این بیماری توسط تیم درمانی متخصص انجام شود و توصیه‌ها و دستورات پزشک را رعایت کنید. در صورتی که شما یا کسی که به آن اهمیت می‌دهید، علائم بیماری پلیومیلیت را تجربه می‌کنید، بهتر است به یک پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب را برای شما تعیین کند.
راه‌های پیشگیری از بیماری پلیومیلیت شامل موارد زیر میشود:
واکسیناسیون: بهترین راه برای پیشگیری از بیماری پلیومیلیت، واکسیناسیون منظم است. واکسن‌های پلیومیلیت که ویروس‌های ضعیف شده یا غیرفعال شده را در خود جای داده‌اند، به بدن کمک می‌کنند تا سیستم ایمنی خود را علیه این ویروس تقویت کند.
شستشوی دست‌ها: شستشوی منظم و صحیح دست‌ها با آب و صابون میتواند انتقال ویروس پلیومیلیت را کاهش دهد. قبل از خوردن غذا، پس از استفاده از دستشویی و پس از تماس با سطوح آلوده، دست‌های خود را به‌درستی بشویید.
استفاده از آب و غذای بهداشتی: مطمئن شوید که آبی که مصرف می‌کنید بهداشتی است و غذاهایی که می‌خورید به درستی پخته شده و بهداشتی هستند.
جلوگیری از تماس با فرد مبتلا: در صورتی که با فردی که به بیماری پلیومیلیت مبتلا است تماس دارید، اجتناب از تماس مستقیم با بزاق، خلط و بخار تنفسی او میتواند کمک کند تا انتقال ویروس پلیومیلیت از او به شما کاهش یابد.
حفظ بهداشت شخصی: استفاده از دستمال‌های کاغذی یکبار مصرف برای پوشیدن دهان و بینی در صورت سرفه یا عطسه، عدم استفاده مشترک از لوازم شخصی مانند قلم‌ها، لیوان‌ها و سایر وسایل، و پاکسازی و ضدعفونی سطوح مشترک می‌توانند به کنترل انتقال ویروس پلیومیلیت کمک کنند.
سخن پایانی
بیماری فلج اطفال یک بیماری جدی است که قادر است بر کیفیت زندگی و عملکرد روزمره کودکان تأثیر مستقیم بگذارد. درک علل، علائم، تشخیص و روش‌های درمان این بیماری میتواند به پزشکان و خانواده‌ها کمک کند تا بهترین مراقبت و درمان را برای کودکان مبتلا به این بیماری فراهم کنند. همچنین، پیشگیری از ابتلا به بیماری فلج اطفال از طریق واکسیناسیون منظم و رعایت بهداشت عمومی نیز حائز اهمیت است.
کلینیک فیزیوتراپی رادین که جزو بهترین فیزیوتراپی تهران نیز محسوب میشود کلیه خدمات مربوط به بیماری فلج اطفال را با افتخار در اختیار کودکان این سرزمین قرار میدهد.
