تنگی کانال نخاعی چیست؟ فیزیوتراپی تنگی کانال نخاعی
فیزیوتراپی تنگی کانال نخاعی یا تنگی نخاعی (Spinal stenosis) راه درمانی است که می‌تواند به بیماران کمک کند تا دردشان کاهش یافته و همچنین برای بیمارانی که ناچار به عمل جراحی هستند منجر به بهبود سریهتر می‌شود. تنگی کانال نخاعی یا تنگی نخاعی (Spinal stenosis) به بیماری گفته می‌شود که در آن کانال نخاعی تنگ شده و فشار بر نخاع و عصب وارد می‌شود. نخاع فرآیند حرکت را کنترل می‌کند و از طریق کانال نخاعی از قسمت گردن به قسمت تحتانی بدن ارتباط برقرار می‌کند. به‌طور کلی، تنگی کانال نخاعی ممکن است در قسمت گردنی (ستون فقرات گردنی) یا قسمت کمری (ستون فقرات کمری) اتفاق بیفتد.
این نوع عارضه نیز در صورت تنگ شدن یکی یا تعدادی از مهره‌هایی که از کانال نخاعی محافظت می‌کنند رخ می‌دهد. با تنگی کانال مرکزی، طناب نخاعی فضای کمتری برای عبور دارد و در صورت فشرده شدن طناب نخاعی که می‌تواند منجر به بروز درد یا اختلال در عملکرد ناحیه‌ای شود که تحت فشار قرار گرفته است.
تنگی کانال نخاعی معمولاً ناشی از رشد عظیمتر و غیرطبیعی استخوان‌ها و بافت‌های نرم در قسمت کانال نخاعی است. این رشد عمدتاً ناشی از فرآیندهای فیزیکی مرتبط با پیری بدن است (مانند آرتروز استخوان و انسداد مجرای نخاع). علائم تنگی کانال نخاعی ممکن است شامل درد، ضعف عضلات، کمردرد، ناتوانی در حرکت باشد.
تشخیص و درمان تنگی کانال نخاعی بستگی به شدت علائم و محل تنگی دارد. در برخی موارد، تغییرات رژیم غذایی، فیزیوتراپی، تجویز داروها و تزریق‌های استروئید قدرت‌بخش می‌تواند بهبودی را به همراه داشته باشد. در موارد شدیدتر، جراحی ممکن است لازم باشد تا فشار روی نخاع را کاهش دهد و علائم را بهبود بخشد. همچنین، برای جلوگیری از پیشرفت بیشتر تنگی کانال نخاعی، ممکن است به تغییرات زندگی و بهبود رفتارهای روزانه نیز نیاز باشد.
آیا تنگی کانال نخاعی (Spinal stenosis) در قسمت گردنی ستون فقرات هم اتفاق می‌افتد؟
تنگی کانال نخاعی در قسمت گردنی ستون فقرات نیز رخ می‌دهد. این حالت به عنوان تنگی کانال نخاعی گردنی یا تنگی کانال نخاعی ستون فقرات گردنی شناخته می‌شود. در این حالت، کانال نخاعی در قسمت گردنی ستون فقرات به دلایلی مانند رشد غیرطبیعی استخوان‌ها (مانند آرتروز)، توده‌های بزرگ شده (مانند سندرم هرنیاتدیسک) و یا ترک خروجی عصبی تنگ شده است.
تنگی کانال نخاعی گردنی می‌تواند به علائمی مانند درد گردن، درد شانه، درد بازوها، ضعف عضلات، کاهش عملکرد عصبی (مانند کاهش حس در دست‌ها و اندام‌ها) منجر شود. همچنین، فشار بر نخاع و عناصر عصبی در قسمت گردنی می‌تواند مشکلات عصبی جدی‌تری مانند مشکلات تعادل، ناتوانی در حرکت و کاهش قدرت عضلانی ایجاد کند.
تشخیص تنگی کانال نخاعی گردنی معمولاً با استفاده از تاریخچه پزشکی، ارزیابی فیزیکی، تصویربرداری مانند اسکن (MRI) و سایر آزمایش‌های تشخیصی صورت می‌گیرد. درمان تنگی کانال نخاعی گردنی ممکن است شامل فیزیوتراپی، تجویز داروها، تزریق‌های استروئید، روش‌های تسکین‌دهنده درد و در موارد شدیدتر، جراحی باشد. اما نوع درمانی که توصیه می‌شود، به شدت علائم و عوارض و وضعیت هر فرد خاص بستگی دارد. مشورت با پزشک متخصص اعصاب و جراحی ستون فقرات در این مورد مفید خواهد بود.
انواع تنگی کانال نخاع (Spinal stenosis)
تنگی کانال نخاعی را میتوان بر اساس موقعیت جسمانی که در آن رخ می‌دهد، به چهار نوع اصلی تقسیم‌بندی کرد:
تنگی کانال نخاعی گردنی(Cervical spinal stenosis)
در این نوع تنگی کانال نخاعی، کانال نخاعی در قسمت گردنی ستون فقرات تنگ و فشار وارد بر نخاع و عصب می‌شود.
تنگی کانال نخاعی کمری (Lumbar spinal stenosis)
در این نوع تنگی کانال نخاعی، کانال نخاعی در قسمت کمری ستون فقرات تنگ و فشار وارد بر نخاع و عصب می‌شود.
در خصوص فیزیوتراپی دیسک کمر و گردن بیشتر بخوانید.
تنگی کانال نخاعی مرکزی (Central spinal stenosis)
در این نوع تنگی کانال نخاعی، کانال نخاعی به طور کلی در هر قسمت از ستون فقرات تنگ شده است و فشار بر روی نخاع و عصب در سراسر طول نخاع ایجاد می‌شود.
تنگی کانال نخاعی فورامینال (Foraminal spinal stenosis)
در این نوع تنگی، تنگی در ناحیه‌های فورامینال (سوراخ‌هایی در ستون فقرات که عصب‌ها از آنجا عبور می‌کنند) رخ می‌دهد و فشار بر عصب‌ها وارد می‌شود.
هر نوع تنگی کانال نخاعی ممکن است علائم و نشانه‌های خاص خود را داشته باشد و درمان نیازمند توجه و مداخله پزشکی است. تشخیص و درمان دقیق تنگی کانال نخاعی بستگی به مکان و شدت آن دارد و می‌تواند شامل تغییرات رژیم غذایی، فیزیوتراپی، تجویز داروها و در موارد شدیدتر، جراحی باشد. پزشک متخصص اعصاب و جراحی ستون فقرات می‌تواند به شما راهنمایی کند و در تشخیص و درمان مناسب کمک کند.
علل تنگی کانال نخاعی
تنگی کانال نخاعی ممکن است به علت چندین عامل رخ دهد. در ادامه، علل شایع تنگی کانال نخاعی را بررسی می‌کنیم:
آرتروز (Osteoarthritis)
این بیماری مرتبط با فرایند تحلیل استخوان‌ها و زبر شدن غضروف است. در نتیجه، استخوان‌ها تغییر شکل می‌دهند و می‌توانند به کانال نخاعی فشار وارد کنند.
در خصوص آرتروز بیشتر بخوانید.
ضخامت لیگامانتوم‌ها (Ligamentum flavum hypertrophy)
لیگامانتوم‌ها پوشش‌دهنده کانال نخاعی هستند. در برخی افراد، این لیگامانتوم‌ها به صورت غیرطبیعی ضخیم شده و کانال نخاعی را تنگ می‌کنند.
آسیب دیسک فشرده (Herniated disc)
در برخی موارد، دیسک بین مهره‌ها (غضروفی که بین استخوان‌های مهره‌ها قرار دارد) از جای خود خارج شده و به کانال نخاعی فشار وارد می‌کند.
تشکیل خار استخوان (Bone spurs)
در برخی افراد، استخوان‌ها ممکن است در حالاتی در ستون فقرات بزرگتر شوند و می‌توانند به کانال نخاعی فشار وارد کنند.
تراکم ستون فقرات (Spinal cord compression)
عللی مانند تومورها، سندرم کانال تنگ، عفونت‌ها و تراکم عروق می‌توانند باعث تنگی کانال نخاعی شوند.
پیری: با پیر شدن، استخوان‌ها، غضروف‌ها و لیگامانتوم‌ها ممکن است تغییر کنند و کانال نخاعی را تنگ کنند.
عوامل ارثی: برخی افراد ممکن است به طور ارثی تنگی کانال نخاعی داشته باشند.
علائم تنگی کانال نخاعی چیست؟
تنگی کانال نخاعی ممکن است با علائم و نشانه‌های مختلف همراه باشد که می‌تواند به شدت و محل تنگی متفاوت باشد. در زیر، برخی از علائم شایع تنگی کانال نخاعی را ذکر می‌کنیم:
- ● درد: درد شایع‌ترین علامت تنگی کانال نخاعی است. این درد معمولاً در ناحیه‌های مرتبط با تنگی کانال نخاعی، مانند گردن، کمر، شانه‌ها، بازوها یا پاها احساس می‌شود. این درد ممکن است به صورت خفیف و مزمن یا به شدت و شدید باشد و با استراحت تسکین یافته و با فعالیت بدتر شود.
- ● تهوع: تنگی کانال نخاعی می‌تواند با تهوع یا استفراغ همراه باشد.
- ● سستی و ضعف عضلات: تنگی کانال نخاعی می‌تواند با سستی و ضعف عضلات در مناطق مرتبط با تنگی همراه باشد. این ممکن است باعث محدودیت در حرکت، لغزش پا و کاهش توانایی عملکرد روزمره شود.
- ● احساس گزگز: افراد ممکن است احساس گزگز، مورموری در قسمت‌های مرتبط با تنگی کانال نخاعی داشته باشند.
- ● اختلالات حسی و حرکتی: تنگی کانال نخاعی می‌تواند منجر به اختلالات حسی شود، مانند کاهش حس در قسمت‌های بدن یا تغییر در حس درد و دمای بدن. همچنین، ممکن است حرکت بدن تحت تأثیر قرار گیرد و عملکرد عضلات و توانایی راه رفتن و تعادل را تحت تأثیر قرار دهد.
- ● عوارض عصبی: در موارد شدید، تنگی کانال نخاعی می‌تواند به عوارض عصبی مانند کاهش قدرت و حس در آن عضو، اختلال در کنترل مثانه و روده و در برخی موارد نقصان کامل عملکرد عصبی منجر شود.
دراپ فوت یکی دیگر از علائم تنگی کانال نخاع است، دراپ فوت چیست؟
دراپ فوت (Drop foot) یا پازدن پا، یک حالت عصبی است که باعث کاهش قدرت و قابلیت بالاندازی پا می‌شود. این عارضه به دنبال ضعف عضله ترقوه‌ها (ماهیچه‌های پشتی پا) و عصب‌هایی که این عضلات را کنترل می‌کنند، یعنی عصب کمری (نخاعی) و عصب فیبروپرونئال (Fibularis) رخ می‌دهد.
علائم دراپ فوت عبارتند از:
- ● کاهش قدرت بالاندازی پا: افراد مبتلا به دراپ فوت قادر به بالاندازی انگشتان پا و پاشنه به طور کامل نیستند. این باعث می‌شود پا در زمان راه رفتن به طور غیرطبیعی عمل کند و لگن به طرف سالم پا بیشتر بیفتد.
- ● برخورد پا با زمین: به دلیل کاهش قدرت بالاندازی پا، پا در زمان راه رفتن به زمین برخورد می‌کند و ممکن است باعث سقوط و تعرض به آسیب‌های دیگر شود.
- ● تغییر در قوس پا: در برخی از موارد، دراپ فوت می‌تواند منجر به تغییر قوس پا شود. معمولاً قوس پا به سمت پایین و به شکل مسطح‌تری تغییر می‌کند.
- ● افتادگی پاها: به دلیل ضعف عضلات ترقوه‌ها و عدم توانایی در بالاندازی پا، پاها ممکن است در حالت افتاده باشند و به طور طبیعی نتوانند به شکل مناسب در زمان راه رفتن جابجا شوند.
دراپ فوت ممکن است ناشی از عوامل مختلفی باشد از جمله آسیب عصبی ناشی از ضربه، التهاب عصب، سندرم تنگی کانال نخاعی، آسیب دیسکی و ضعف عضلات در پی عمل جراحی. در صورت تجربه هر یک از علائم دراپ فوت، مراجعه به یک پزشک متخصص اعصاب و عضلانی توصیه می‌شود تا علت دقیق بررسی و درمان مناسب اعمال شود.
نحوه تشخیص تنگی کانال نخاعی
تشخیص تنگی کانال نخاعی معمولاً توسط یک پزشک متخصص اعصاب صورت می‌گیرد. در زیر روش‌های تشخیصی رایج برای تنگی کانال نخاعی آمده است:
- ● معاینه و بررسی تاریخچه بیماری: پزشک شروع می‌کند با پرسش سوالات مربوط به علائم، شدت آنها، زمان ظهور و تغییر آنها. همچنین، تاریخچه بیماری قبلی، سابقه آسیب نخاعی یا عمل جراحی در منطقه نخاعی و تاریخچه خانوادگی در مورد بیماری‌های مرتبط با تنگی کانال نخاعی را نیز بررسی می‌کند.
- ● بررسی فیزیکی: پزشک اعصاب با معاینه فیزیکی بیمار بررسی می‌کند که آیا علائم و نشانه‌های مرتبط با تنگی کانال نخاعی وجود دارد. او ممکن است ناحیه مورد درد و تحلیل عملکرد حسی و حرکتی بررسی کند.
- ● تصویربرداری: برای تأیید تشخیص تنگی کانال نخاعی و تعیین محل و شدت تنگی، از روش‌های تصویربرداری مانند رادیوگرافی، میدان مغناطیسی (MRI) و توموگرافی کامپیوتری (CT scan) استفاده می‌شود. این تصاویر به پزشک کمک می‌کنند تا تغییرات در نخاع و کانال نخاعی را بررسی کند.
- ● آزمایش‌های تکمیلی: پزشک ممکن است برای اطمینان از تشخیص و ارزیابی عوارض عصبی بیشتر، آزمایش‌های تکمیلی مانند آزمایش عصب‌شناسی، الکترومیوگرافی (EMG) و سرعت هدایت عصبی (NCV) درخواست دهد.
با توجه به شدت و محل تنگی کانال نخاعی، درمان ممکن است شامل تغییرات سبک زندگی، فیزیوتراپی تنگی کانال نخاعی، داروها و در برخی موارد جراحی باشد. تشخیص و درمان صحیح توسط پزشک متخصص اعصاب بسیار مهم است، بنابراین مراجعه به پزشک متخصص در صورت تجربه علائم تنگی کانال نخاعی توصیه می‌شود.
روش های درمان تنگی کانال نخاعی
روش‌های درمان تنگی کانال نخاعی بستگی به شدت علائم، میزان تنگی کانال، وضعیت عمومی بیمار و سایر عوامل دارد. در ادامه، چندین روش درمانی رایج برای تنگی کانال نخاعی آورده شده است:
- ● تغییرات زندگی و تمرینات فیزیکی: برخی بیماران با تغییرات سبک زندگی خود و انجام تمرینات فیزیکی می‌توانند علائم تنگی کانال نخاعی را کاهش دهند. این تمرینات شامل تقویت عضلات پشتی، تمرینات کشش و انعطاف‌پذیری، و تمرینات تعادل و استحکام بدن می‌شود.
- ● داروها: در برخی موارد، ممکن است پزشک داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، آنتی‌التروپین‌ها و داروهای ضد دردهای دیگر را تجویز کند تا علائم درد و التهاب را کاهش دهد.
- ● تزریقات موضعی: در برخی موارد، پزشک ممکن است تزریقات موضعی از استروئیدها و داروهای ضدالتهابی را در نزدیکی منطقه تنگی کانال نخاعی انجام دهد. این تزریقات می‌توانند التهاب و تورم را کاهش داده و درد را کنترل کنند.
- ● جراحی: در صورت عدم بهبود علائم با روش‌های غیرجراحی و یا وجود تنگی شدید کانال نخاعی، جراحی ممکن است ضروری باشد. هدف اصلی جراحی توسعه فضای کانال نخاعی و رهایی از فشار بر روی نخاع و عصب‌ها است. روش‌های جراحی شامل لامینکتومی، فورامینوتومی، دیسککتومی و استنت کانال نخاعی هستند.
- ● فیزیوتراپی تنگی کانال نخاع و توانبخشی: بعد از جراحی، فیزیوتراپی و توانبخشی می‌تواند به بازگشت عملکرد عادی و قوی‌تر شدن عضلات کمک کند. تمرینات تقویتی، کشش، تعادل و توانبخشی عضلات را در بر می‌گیرد.
آب‌درمانی تنگی کانال نخاعی
آب درمانی تنگی کانال نخاعی روشی غیر تهاجمی برای درمان تنگی کانال نخاعی است. تسکین درد به کمک متد آب درمانی یکی از ساده‌ترین و سریع‌ترین روش های درمان است که تنها با استفاده از ماساژ آب گرم و ماساژ فشار قوی جکوزی، میتوان درد تنگی کانال نخاعی را تسکین داد و به مرور زمان برای افرادی که طور حاد به این بیماری مبتلا هستند را به طور قابل توجهی تسکین دهد.
آب درمانی یکی از موثرترین روش‌ها برای درمان دردهای مزمن در ناحیه پشت، ستون فقرات و گردن است. اثرات تسکین دهنده آب در کاهش درد عضلات و اعصاب، موثر است. برای بیمارانی که به درد مزمن در نواحی ستون فقرات و یا تنگی کانال نخاعی مبتلا هستند، و یا از عدم تحرک رنج می‌برند، آب درمانی موجب کاهش فشار وزن بدن و بهینه‌سازی تدریجی تمرینات قدرتی می‌شود. ورزش مبتنی بر آب و آب درمانی می‌تواند در افرادی که از کشیدگی یا مشکلات دیسک در ناحیه کمر و ستون فقرات رنج می‌برند، مفید باشد.
آیا می توان از تنگی کانال نخاع پیشگیری کرد؟
تنگی کانال نخاعی معمولاً ناشی از فرایندهای طبیعی پیری و آسیب‌های مرتبط با عملکرد نخاع است. با این حال، برخی اقدامات می‌توانند به کاهش خطر تنگی کانال نخاعی کمک کنند. در ادامه چند نکته برای پیشگیری از تنگی کانال نخاعی آمده است:
- ● حفظ وزن مناسب: حفظ وزن مناسب و جلوگیری از چاقی می‌تواند فشار اضافی روی نخاع را کاهش داده و خطر تنگی کانال نخاعی را کاهش دهد.
- ● ورزش منظم و تمرینات تقویتی: انجام ورزش‌های منظم و تمرینات تقویتی عضلات کمر و شکمی می‌تواند به استحکام بخشیدن به عضلات پشتی کمک کند و فشار روی نخاع را کاهش دهد.
- ● حفظ قرینه درست: داشتن قرینه درست و استفاده از مبلمان و تجهیزاتی که به حفظ قرینه و پشتیبانی مناسب برای نخاع کمک می‌کنند، می‌تواند در کاهش خطر تنگی کانال نخاعی مؤثر باشد.
- ● جلوگیری از آسیب‌های نخاع: از آسیب‌های نخاعی جلوگیری کنید، مانند جلوگیری از سقوط، استفاده از تجهیزات ایمنی در ورزش‌های خطرناک، و رعایت ایمنی در محیط کار و خانه.
- ● مراقبت از نگهداشت وضعیت بدن: در هنگام برخاستن از صندلی، خم شدن و جابجایی از حالت نشسته به ایستاده، رعایت فرم صحیح بدن را به خاطر بسپارید تا فشار زیاد بر نخاع را جلوگیری کنید.
- ● مراقبت از کمر در خواب: در خواب از یک تشک طبی مناسب برای نخاع استفاده کنید.
مهم است به خاطر داشته باشید که عوامل بالا نمی‌توانند از تنگی کانال نخاعی را به طور کامل جلوگیری کنند، اما می‌توانند خطر و شدت آن را کاهش دهند.
فیزیوتراپی تنگی کانال نخاعی چگونه است؟ از چه روش های فیزیوتراپی برای درمان تنگی کانال نخاعی استفاده می شود؟
فیزیوتراپی تنگی کانال نخاعی یکی از روش‌های معمول در درمان تنگی کانال نخاعی است. فیزیوتراپی به کمک تمرینات و تکنیک‌های فیزیکی، توانبخشی عضلات، افزایش انعطاف‌پذیری، بهبود تعادل و کاهش درد کمک می‌کند. درمان با فیزیوتراپی می‌تواند علائم درد و محدودیت‌های حرکتی مرتبط با تنگی کانال نخاعی را کاهش دهد. در زیر، چند روش فیزیوتراپی که معمولاً در درمان تنگی کانال نخاعی استفاده می‌شود، آورده شده است:
- ● تمرینات تقویتی: تمرینات تقویتی برای تقویت عضلات کمر و شکمی بسیار مهم هستند. این تمرینات می‌توانند فشار روی نخاع را کاهش داده و استحکام عضلات را افزایش دهند.
- ● تمرینات کششی و انعطاف‌پذیری: تمرینات کششی و انعطاف‌پذیری عضلات و بافت‌های اطراف نخاع را بهبود می‌بخشد. این تمرینات می‌توانند به کاهش فشار بر روی نخاع کمک کنند و باعث افزایش دامنه حرکتی شوند.
- ● تمرینات تعادل و استحکام بدن: تمریناتی که به بهبود تعادل و استحکام بدن کمک می‌کنند، می‌توانند در کاهش خطر سقوط و افزایش قدرت و پایداری عضلات کمک کنند.
- ● تکنیک‌های ماساژ: ماساژ می‌تواند در کاهش التهاب، تسکین درد و رفع تنش عضلات مؤثر باشد. تکنیک‌های ماساژ محدوده مختلفی را شامل می‌شوند، مانند ماساژ سوئدی، ماساژ عمیق با فشار، و ماساژ نقطه فشار.
- ● تمرینات هیدروتراپی: تمرینات در آب (هیدروتراپی) می‌تواند فشار را کاهش دهد و به همین دلیل ممکن است برای بیماران با تنگی کانال نخاعی مناسب باشد. آب به عنوان یک محیط حمایتی، فشار روی نخاع را کاهش می‌دهد و امکان انجام تمرینات بدون فشار زیاد را فراهم می‌کند.
اهمیت مشورت با یک فیزیوتراپیست متخصص (فیزیوتراپی رادین) در ارتباط با وضعیت خاص شما و نیازهایتان بسیار مهم است، زیرا آنها می‌توانند برنامه درمانی مناسب برای شما ایجاد کنند و به شما راهنمایی کنند که چگونه از تکنیک‌های فیزیوتراپی برای مدیریت تنگی کانال نخاعی استفاده کنید. همچنین، فیزیوتراپی ممکن است به همراه سایر روش‌های درمانی مورد استفاده قرار گیرد، مانند داروها یا جراحی، به منظور بهبود علائم تنگی کانال نخاعی.
سخن پایانی
فیزیوتراپی در درمان تنگی کانال نخاعی با استفاده از تمرینات تقویتی، تکنیک‌های کشش و انعطاف‌پذیری، تمرینات تعادل و استحکام بدن، تکنیک‌های ماساژ و تمرینات هیدروتراپی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش‌ها بهبود علائم درد و محدودیت‌های حرکتی را کاهش می‌دهند و به توانبخشی عضلات، افزایش انعطاف‌پذیری و بهبود تعادل کمک می‌کنند. توصیه می‌شود با یک فیزیوتراپیست متخصص مشورت کنید تا برنامه درمانی مناسب برای شما تنظیم شود.
